دین "یارسان" یا "اهل حقٔ" مستقل یا شاخه‌ای از اسلام؟

Yarsan ,  ahle haqq

با توجه به اخبار منتشر شده درباره خودسوزی اعتراضی ۳ شهروند ایرانی‌ پیرو دین یارسان(اهل حقٔ) در چند روز اخیر ، به نظر می‌رسد ذکر نکاتی‌ خالی‌ از فایده نباشد ، چرا که در برخی‌ از گزارش‌های مختلف تهیه شده در این رابطه دین یارسان یا اهل حقّ را زیر شاخه‌ای از اسلام و  شیعه خوانده اند.

یارسان(نام مرسوم در زبان کردی) یا اهل حقّ دینی است با خاستگاه کردی که در نواحی کرد نشین از قبل از اسلام رایج بوده ولی‌ با هجوم و تسلط اعراب و اسلام به ایران رو به افول گذاشته بوده است که در قرن هفتم توسط سلطان سحاک، مجددا جانی تازه گرفته و قوانین آنرا به صورت مدون و به زبان کردی به یارانش ابلاغ می‌نماید که "کلام" نامیده میشود . گستره جغرافیایی و زبانی این دین در طول تاریخ موجودیت آن, از نواحی کردنشین فرا تر رفته و هموطنان ترک و فارس در بسیاری از مناطق همدان، قزوین،آذربایجان، تهران و همچنین بسیاری نیز در کشورهای ترکیه،عراق ،سوریه، جمهوری آذربایجان،آلبانی و مناطقی از بالکان از این دین (البته با رسومات، فرهنگ‌ها و زبان بومی خود و حتی با عناوین دیگری) پیروی میکنند و به آن اعتقاد دارند.

دین یارسان یا اهل حقّ ،به نظر نگارنده این نوشتار، تفاوتهای بنیادی با اسلام دارد که به برخی‌ از انها طور خلاصه اشاره میشود.

 اعتقاد به خدا:  در دین یارسان اعتقاد بر این است که ذات خدا در انسان و یا موجودات تجلی‌ و حضور پیدا می‌کند، به عنوان مثال تجلی‌ ذات خدا در عیسی مسیح و علی‌ . 

معاد:  در دین یارسان اعتقادی به معاد وجود ندارد و اعتقاد بر تناسخ است یعنی‌ این که  روح انسان بعد از مرگ، با تولدی دیگر به کالبد انسانی‌ دیگر میرود تا اینکه نهایتاً بعد از ۱۰۰۱ بار جامه عوض کردن به ذات حق یعنی‌ خدا ملحق میشود.

 در دین یارسان اعتقادی به برزخ،جهنم و بهشت وجود ندارد.

مرگ:  پیروان یارسان مرگ انسان را جسمی‌ می‌دانند، یعنی‌ این جسم فرد است که فنا شده است، نه روح آن، پس در مراسم بزرگداشت از دنیا رفته گانشان لباس سیاه نمیپوشند ، تنبور می‌‌نوازند و سرود‌های دینی کردی ،یا به زبان بومی خودشان، دسته جمعی‌ اجرا میکنند و اصولاً مراسم عزاداری به سبکی که در اسلام هست در آن وجود ندارد.

کتاب مقدس دین یارسان یا اهل حقّ "کلام سرانجام" نامیده میشود که به زبان کردی است. کتاب مقدس آنها قران نیست.

کعبه پیروان یارسان پردیور (مکانی نزدیک پاوه در کرمانشاه) است و کعبه آنها مکه در عربستان نیست.

روزه:  پیروان یارسان ۳ روز روزه میگیرند که در پائیز هر سال بر اساس تقویم کردی محاسبه میشود ونه ۳۰ روز در رمضان.

نماز:  پیرون یارسان نماز نمی‌گذارند و عبادات آنها "نیاز و ذکر" نامیده میشود که به همراه نواختن تنبور و خواندن سرودهای دینی یارسان به زبان کردی است( البته در نواحی کرد نشین و در نواحی دیگر به زبان مادری خودشان).

مکان دینی یارسان مسجد نیست بلکه جایی‌ است که جم خانه و در بعضی‌ جاها خانقاه نامیده میشود.

در دین یارسان سبیل داشتن مقدس شمرده میشود و توصیه بر نداشتن ریش است بر خلاف اسلام که تیغ زدن ریش حرام شمرده میشود.

موسیقی:  در دین یارسان ارزش و احترام زیاد و خاصی‌ برای موسیقی قائل میشوند و اعتقاد بر این است که خداوند به همراه موسیقی انسان و جهان را آفرید، بر خلاف اسلام که در آن موسیقی نکوهیده است.تنبور ساز مقدس در یارسان است.

رقص:   بسیاری از مراسم  یارسان به همراه رقص کردی و رقص‌های عرفانی سماع انجام  میشود بر خلاف اسلام که در آن رقص به طور کلی‌ ممنوع است.

 در دین یارسان دخالت در سیاست منع شده است بر خلاف اسلام که می‌گویند دیانت ما عین سیاست ماست.

الکل: پیروان دین یارسان در نوشیدن مشروبات الکلی آزادند بر خلاف اسلام  که در آن نوشیدن الکل حرام است.

 گوشت خوک: خوردن گوشت خوک در این دین آزاد است و بر خلاف اسلام حرام نیست.

در دین یارسان دست دادن بین زن و مرد تشویق شده و جزئی از مراسم دینی نیز هست بر خلاف اسلام که هر گونه تماسی بین زن و مرد ممنوع است.

حجاب:  حجاب در دین یارسان وجود ندارد بر خلاف اسلام که در آن حجاب اجباری است.

در دین یارسان برای تولد کودک( مراسم جوز سر)، ازدواج، طلاق و مرگ مراسم خاص خود وجود دارد که همگی‌ آنها همراه با نواختن تنبور می‌باشد و هیچ کدام از آن مراسم شباهتی‌ با اسلام ندارند.

یکی‌ از اصول دین یارسان نیکی‌ کردن و خدمت به دیگران است و همچنین تاکید فراوان بر صلح و دوستی‌ شده است   و بر خلاف اسلام اصلی‌ به نام جهاد در آن وجود ندارد.

 در دین یارسان ارزش زن و مرد در مسائلی‌ مانند ارث و شهادت و... با هم برابر است بر خلاف اسلام که ارزش زن نصف مرد محاسبه می‌شود.

 در دین یارسان تعدد زوجین وجود ندارد و هر مردی مجاز با ازدواج فقط با یک زن است.

شیطان:  در دین یارسان اعتقاد بر این است که شیطان یکی از فرشتگان مقرب بوده که از طرف خدا مامور به گمراه  کردن انسان شده است و نباید به او لعنت فرستاد  (بر خلاف اسلام).

در دین یارسان توصیه به احترام به تمامی‌ ادیان و مذاهب و بی‌ دینان شده است و بی‌ احترامی به کسی‌ به خاطر عقیده او جایز شمرده نمی‌شود.

سگ بر خلاف اسلام نجس شمرده نمی‌شود و بر دوستی‌ و محبت و احترام بین انسان و حیوانات  بخصوص سگ تاکید فراوان شده است.

 در این دین خورشید و آتش بسیار مقدس بوده و پیروان آن معمولا به آنها سوگند یاد میکنند(بر خلاف اسلام).

در پایان قضاوت بر عهده خواننده است که دین یارسان را زیر مجموعه‌ای از اسلام و شیعه بداند یا آن را یک دین مستقل کردی و ایرانی‌ به حساب بیاورد.